Jak to możliwe, że kraj o tak niezwykłej mozaice kultur, języków, tradycji i warunków geograficznych tworzy dziś jedno państwo? Skąd wzięła się ta jedność – i dlaczego mimo licznych różnic wciąż trwa? Odpowiedzi na te pytania przyniesie wykład poświęcony włoskiemu regionalizmowi, który zaprasza do podróży przez ponad dwa tysiące lat historii Półwyspu Apenińskiego.
W czasie spotkania omówione zostanie współczesne zróżnicowanie regionalne Włoch – widoczne w gospodarce, społeczeństwie, krajobrazie językowym, historii, a nawet w sposobie postrzegania Północy i Południa przez samych Włochów. Uczestnicy poznają wielowarstwowe podłoże dzisiejszych różnic: od realiów fizycznogeograficznych kształtowanych przez Apeniny i Alpy, przez wpływy Fenicjan, Greków, Celtów, Rzymian i ludów germańskich, aż po wielowiekowe podziały polityczne, które zarysowały na mapie setki granic – często trwalszych niż niejedno państwo. Wykład przedstawi również ewolucję historycznego podziału terytorialnego Włoch: od klasycznych regiones cesarza Augusta, przez reformy późnego Cesarstwa, średniowieczne rywalizacje Longobardów i Bizancjum, aż po nowożytne granice ustalone po pokoju w Le Cateau-Cambrésis, projekty okresu Risorgimenta i narodziny współczesnych regionów Republiki Włoskiej. Uczestnicy zobaczą, jak często powracano – zarówno w nauce, jak i w polityce – do starożytnych koncepcji, analizując, czy to właśnie włoska myśl geograficzna przygotowała grunt pod XIX-wieczne zjednoczenie. Podczas wykładu poruszony zostanie też problem trwałości regionalnych struktur: jakie elementy przetrwały stulecia, jak rozkładały się wpływy językowe, jak kształtowały się języki na terytorium kraju i włoska polityka italianizacyjna, oraz dlaczego we współczesnych badaniach mówi się o 2, 3, 5, a nawet większej liczbie „Italii”. Nie zabraknie zagadnień społeczno-gospodarczych: powojennych migracji, dysproporcji przemysłowych, roli zorganizowanej przestępczości czy ambitnych programów rządowych, które – z lepszym lub gorszym skutkiem – próbowały wyrównać różnice między regionami. W końcowej części wystąpienia uczestnicy poznają kluczowe koncepcje struktury regionalnej Włoch: regionalizm, federalizm i unitaryzm. Wykład pokaże, dlaczego mimo wielowiekowych podziałów ostatecznie zwyciężył model państwa unitarnego – i jak dziś we Włoszech toczy się dyskusja o „kwestii Południa”, „kwestii Północy” i roli regionów w XXI wieku.
Całość zakończą wnioski, które pozwolą spojrzeć na Italię jako kraj jednocześnie bardzo młody pod względem państwowości, a zarazem zakorzeniony w tradycjach sięgających starożytności. Słuchacze dowiedzą się, jak włoska myśl geograficzna wpływała na proces zjednoczenia, i jak współcześnie inspiruje do pogłębiania regionalizmu – w ramach jednego, wspólnego państwa.