W roku 2019 obchodzona jest 250 rocznica urodzin Aleksandra von Humboldta (1769-1859), pruskiego geologa, „nowoczesnego” geografa, przyrodnika, podróżnika i wpływowego zwolennika romantycznej filozofii i nauki.

W latach 1799–1804 Humboldt podróżował po Ameryce Łacińskiej, eksplorował lasy równikowe, badał dorzecze Orinoko i jego połączenie z dorzeczem Amazonki przez rzekę Casiquiare, wspinał się na wulkany w Andach Północnych, w tym na wulkan Chimborazo, prowadząc pierwsze interdyscyplinarne badania naukowe. Podczas pięcioletniej podróży, wyposażony w sekstanty, barometry, termometry, nawet w najtrudniejszych warunkach, mierzył temperaturę i wilgotność powietrza, gromadził próbki skał, rysował i inwentaryzował poznawane rośliny, tworząc podstawy naukowego opisania świata. Swoje obserwacje zawarł w obszernym dzienniku, dziś najsłynniejszym z dzienników sporządzonym przez podróżnika. Społeczność Ameryki Południowej pamięta Humboldta także jako żarliwego przeciwnika kolonizacji i niewolnictwa.

Romantyk z usposobienia, z pasją mierzył i badał świat wokół siebie. Jego poglądy były nadzwyczaj postępowe, podobnie jak sposób prowadzenia badań podczas podróży. Aleksander von Humboldt jako wszechstronnie wykształcony naukowiec dysponował wiedzą matematyczną, przyrodniczą, był jednocześnie wulkanologiem, paleontologiem, klimatologiem, zoologiem, botanikiem, mineralogiem … – był „ostatnim człowiekiem, który wiedział wszystko”. Wśród cech charakteru Humboldta godna podziwu jest jego niesamowita otwartość i pracowitość, przez całe życie realizował bowiem nie tylko badania doświadczalne i obserwacje, ale także prowadził intensywną korespondencję naukową i popularyzował osiągnięcia nauki. Przyrodnik nawiązywał bliskie kontakty z myślicielami, badaczami i politykami, a jego odkrycia, dzieła i idee inspirowały wiele osobistości tamtych czasów, m.in.: Goethe‘go,  Bolivara, Muira, Jeffersona i Darwina. Ze spuścizny Humboldta do dzisiaj korzystają rzesze naukowców-przyrodników.

Podczas wykładu przedstawiony zostanie wkład Aleksandra von Humboldta w nauki przyrodnicze, który polega m.in. na globalnym, holistycznym  podejściu do środowiska przyrodniczego oraz syntetycznym przedstawieniu zależności i powiązań między elementami środowiska. Humboldt rozpoznał i rozumiał również rolę człowieka w przekształcaniu krajobrazu, stając się zarazem prekursorem działań na rzecz ochrony środowiska.

Aleksander von Humboldta wraz z Aimé Bonplandem u stóp wulkanu Chimborazo,
obraz Friedricha Georga Weitscha (1810)